Η αντιστασιακή δράση του Ζακ Κωστή αγγίζει τα όρια του μυθιστορήματος. Γεννημένος στην Χαλκίδα το 1912 από τους Μοσών και Χανά Κωστή, με σπουδές νομικής, είναι ο μόνος Έλληνας Εβραίος που συμμετείχε στην Οργάνωση «Απόλλων/Υβόννη», το μεγαλύτερο δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθορών στην κατεχόμενη Ελλάδα. Δύο γερμανοεβραίοι, ο Πέτρος Μόρδος και ο Ούλριχ Βελς έδρασαν επίσης ως πληροφοριοδότες. Από τον Ιανουάριο του 1943, το εμπορικό γραφείο του Ζακ στην οδό Κολοκοτρώνη 43 ήταν βασικό σημείο συνάντησης της οργάνωσης στο κέντρο της Αθήνας. Ως μέλος της ομάδας του Γεράσιμου Παλούμπη και του «σαμποτέρ-φάντασμα» Γεώργιου Βαρνακιώτη, ο Ζακ συμμετείχε σε πολλά σαμποτάζ στο λιμάνι του Πειραιά. Ανάμεσα στα κατορθώματα της ομάδας ήταν η ανατίναξη του φορτηγού πλοίου «Σάντα Φε» ή «πλοίο του διαβόλου» στο Κερατσίνι, η ανατίναξη του οπλιταγωγού Β103 (21 Ιουνίου 1943), των ρυμουλκών «Τιτάν» και «Ηρακλής» και του μεταγωγικού Κ273.
Ο Ζακ περνούσε πολλές ώρες στο «στρατηγείο» της Κολοκοτρώνη, ώσπου τον Σεπτέμβριο του 1943, η διεύθυνση προδόθηκε. «Οι Γερμανοί μπλοκάρουν το γραφείο της Κολοκοτρώνη. Όλοι έχουν φύγει. Ο Ζακ Κωστής παραμένει. Δε φοβήται. Συλλαμβάνεται. Αντιμετωπίζει τους Γερμανούς με αφάνταστη ψυχραιμία. Οι Γερμανοί εξαγριώνονται. Τον δέρνουν και τον οδηγούν συνοδεία στην Γκεστάπο Πειραιώς, όπου και τον ανακρίνουν εξαντλητικά» (Τα Νέα, 9.7.1946). Ο συνεργάτης του, Νίκος Αδάμ εκτελέστηκε, ο ίδιος κατόρθωσε να διαφύγει. Σύντομα απέκτησε πρόσθετο λόγο να περάσει στην παρανομία: Λίγες μέρες μετά, κηρύχθηκε ο διωγμός των Εβραίων στην Αθήνα και ο Ζακ αναγκάστηκε να εξαφανίσει τα ίχνη του. Κρύβεται στο Λιόπεσι (Παιανία) από τους Βαγγέλη Σιδέρη και Σταύρο Μπατά που συνδέονταν φιλικά με τον γαμπρό του, Ηλία Δέντε. Δίπλα στο σπίτι ήταν γερμανικό φυλάκιο. «Κρατώντας τσίλιες ο λεβεντόγερος Βαγγέλης, εγώ ξεσφράγιζα το ραδιόφωνο και άκουγα ειδήσεις από Λονδίνο και Κάιρο» θα γράψει χρόνια αργότερα ο ίδιος. Η δράση του ως σαμποτέρ, συνδέσμου και πληροφοριοδότη στην «ΕΟΠΔ Απόλλων» αναγνωρίστηκε το 1949 από το Υπουργείο Στρατιωτικών ως ισοδύναμη με «εννιάμηνη υπηρεσία εν τη ζώνη επαφής» και του απονεμήθηκε ο βαθμός του συνταγματάρχη. Το 1968 κατέγραψε τις αναμνήσεις του από την Κατοχή σε ένα σπάνιο βιβλίο με τίτλο «Πτυχές» που κοσμεί σήμερα τη συλλογή του ΕΜΕ.
Δείτε την Ψηφιακή Παρουσίαση
