Η Πεντάτευχος, το ιερό βιβλίο του ιουδαϊσμού, ονομάζεται Σέφερ Τορά ή Κύλινδρος του Νόμου (πρόκειται για χειρόγραφο γραμμένο σε περγαμηνή). Σύμφωνα με τις αρχαίες συνήθειες φύλαξης των πολύτιμων βιβλίων, φυλασσόταν σε ειδική εσοχή της συναγωγής, πάντοτε όρθιο. Οι Εβραίοι σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο μέχρι σήμερα φυλάσσουν τον Κύλινδρο σε τικ (η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη θήκη), που καλύπτουν με ύφασμα και ανοίγουν μόνο για την ανάγνωση του Νόμου. Το ρωμανιώτικο λατρευτικό τυπικό απαιτεί τα Ιερά Βιβλία να διαβάζονται πάντα μέσα στο τικ σε όρθια θέση. Οι Σεφαραδίτες συγκρατούν τον Κύλινδρο με υφασμάτινη λωρίδα στο μέσο περίπου του ύψους του και τον καλύπτουν με ύφασμα, ενώ κατά την ανάγνωση βρίσκεται σε ελαφρώς κεκλιμένη θέση.
Εξωτερικά το ξύλινο τικ διακοσμείται με εγχάρακτες ή γραπτές παραστάσεις ή με φύλλο ασημιού, συχνά μερικώς επιχρυσωμένο. Τις περισσότερες φορές καλύπτεται με κεντημένο ύφασμα, τη μαπά. Οι περγαμηνές τυλίγονται σε ξύλινους ή φιλντισένιους ορθοστάτες, τα Ετσέι Α Χαΐμ, «Δένδρα της Ζωής», που επιστέφονται με ξύλινα, ασημένια ή και ελεφάντινα ριμονίμ, «ρόδια», αρχαία σύμβολα της γονιμότητας και της ζωής. Τα ριμονίμ συχνά φέρουν κουδουνάκια που αντιπροσωπεύουν τη χαρά της ανάγνωσης της Τορά. Κάθε ορθοστάτης τοποθετείται σε ξύλινη ή φιλντισένια υποδοχή. Στη σεφαραδίτικη παράδοση μια μεταλλική κορώνα, το Κέτερ ή Αταρά, τοποθετείται στην κορυφή, τονίζοντας τη σημασία της Κορώνας της Πεντατεύχου.
Το τας, ένα ασημένιο πλακίδιο, που συμβολίζει αυτό που έφερε στο στήθος του ο βιβλικός Αρχιερέας, και το γιαντ, ο δείκτης που συχνά φέρει στην κορυφή του ένα ασημένιο χεράκι με προτεταμένο δείκτη και προστατεύει την περγαμηνή από φθορές, συνδέονται με την ανάγνωση της Τορά.
Ο εβραϊκός λαός εδώ και αιώνες διακοσμεί το εσωτερικό της συναγωγής και τα ιερά σκεύη της με βαρύτιμα κεντημένα υφάσματα. Την ίδια συνήθεια κρατούν και οι Εβραίοι της Ελλάδας στις συναγωγές τους.
Από τα χαρακτηριστικότερα συναγωγικά υφάσματα είναι το παρόχετ, το βήλο που καλύπτει την Ιερά Κιβωτό, χωρίζοντας την κόγχη ή το ερμάριο με τους Κυλίνδρους της Τορά από τον κυρίως χώρο. Πολλές συναγωγές της Ελλάδας έχουν διαφορετικά παροχότ για τις καθημερινές, το Σάββατο και τις γιορτές. Οι Ρωμανιώτες συνήθιζαν να κατασκευάζουν τα παροχότ από χρυσοκέντητα εορταστικά ενδύματα ή κλινοσκεπάσματα σε δεύτερη χρήση. Ως συνηθέστερα διακοσμητικά σχέδια στα νεότερα χρόνια (από τα τέλη του 19ο αι.) απαντούν οι ραβδωτοί συστρεφόμενοι κιονίσκοι, ενθύμηση των πεσσών Γιαχίν και Μποάζ της εισόδου στον Ναό του Σολομώντα, το Αστέρι του Δαβίδ, καθώς και οι Πλάκες του Νόμου, που συμβολίζουν την Τορά και συχνά συνδυάζονται με την Κέτερ Τορά, την «Κορώνα της Πεντατεύχου». Συνήθως τα παροχότ φέρουν κεντημένη αφιερωματική επιγραφή των δωρητών τους. Οι Ρωμανιώτες των Ιωαννίνων συχνά έραβαν πάνω στο παρόχετ μεταλλικά φυλαχτά, τα ταχσιτίμ.
Η μαπά, ο ταλμουδικός «μανδύας» της Τορά, καλύπτει το τικ. Τα κεντητά μοτίβα του είναι παρόμοια με αυτά των παροχότ: άνθινα θέματα και εβραϊκά σύμβολα, όπως οι Πλάκες του Νόμου με την Κέτερ Τορά. Οι Ρωμανιώτισσες των Ιωαννίνων συνήθιζαν να αφιερώνουν τμήματα ενδυμάτων τους ή πλούσια κεντήματα, που ενσωματώνονταν στα μαπότ. Η ρωμανιώτικη μαπά είναι πλατιά, με θηλιές στην άνω πλευρά, και καλύπτει την εξωτερική πλευρά του τικ. Ειδικά στα Ιωάννινα τα μαπότ του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα φέρουν αφιερωματικές ταινίες, τις οποίες έφτιαχναν οι Εβραίες της πόλης και ονομάζονταν καλτσοδέτες, από το αντίστοιχο τμήμα της ανδρικής ενδυμασίας. Το σεφαραδίτικο μεΐλ διαφέρει: θυμίζει πάνινη θήκη που αγκαλιάζει το Σέφερ Τορά, ανοιχτή στο κάτω μέρος και κλειστή πάνω, με μόνο δύο κυκλικά ανοίγματα από τα οποία προεξέχουν οι ορθοστάτες.
Η μαπά, κάλυμμα του αναλογίου, είναι ένα ύφασμα κεντημένο με μοτίβα παρόμοια με των παροχότ και των μεϊλίμ, πάνω στο οποίο τοποθετείται η Τορά κατά την ανάγνωση.
Δείτε την Ψηφιακή Παρουσίαση
