Μετά την εποποιία του αλβανικού Μετώπου, η Ελλάδα υπέκυψε στις δυνάμεις της Βέρμαχτ (Απρίλιος 1941) και έζησε για τριάμισι έτη την πιο μαύρη σελίδα της νεότερης ιστορίας της. Παρά την αφόρητη τρομοκρατία, τις εκτελέσεις και τον υποσιτισμό, οι Έλληνες στρατεύτηκαν μαζικά στην ιδέα της Αντίστασης. Πολύ σύντομα στην ύπαιθρο εμφανίστηκαν ένοπλες ομάδες οι οποίες το 1943-1944 εξελίχθηκαν σε πραγματικούς αντάρτικους στρατούς που ήταν σε θέση να δίνουν κανονικές μάχες με τους κατακτητές.

Από αυτό τον επικό αγώνα που αγκάλιασε όλα τα στρώματα του πληθυσμού δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι Έλληνες Εβραίοι. Πέρα από τον πατριωτισμό, πρωταρχικά κίνητρα ήταν το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και φυσικά η διάθεση για εκδίκηση. Διάθεση που γεννήθηκε από την ακραία καταπίεση, τους διωγμούς, τις εκτελέσεις και, φυσικά, την απώλεια χιλιάδων ομοθρήσκων, συγγενών και φίλων.

Σύμφωνα με τις πηγές μας, περίπου 650 άνδρες και γυναίκες από όλες σχεδόν τις εβραϊκές κοινότητες της χώρας εντάχθηκαν οικειοθελώς στις αντιστασιακές οργανώσεις ή κατέφυγαν στους αντάρτες για να αποφύγουν τη μέγγενη των Ναζί. H έκθεση του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, «Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση» επιχειρεί για πρώτη φορά να φωτίσει σε όλη της την έκταση μια ηρωική, όσο και ξεχασμένη σελίδα του ελληνικού εβραϊσμού. Να εξιστορήσει την ελληνική περίπτωση του αντιστασιακού αγώνα των Εβραίων εναντίον των δημίων τους την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Να τιμήσει ονομαστικά, μέσα από την παράθεση ιστορικών τεκμηρίων, ντοκουμέντων, εγγράφων, αντικειμένων της εποχής και, τέλος, 24 προσωπικών μαρτυριών που αφηγήθηκαν Έλληνες Εβραίοι αντιστασιακοί, όσους εκείνους τους μαύρους καιρούς, αρνήθηκαν να φορέσουν το κίτρινο άστρο. Τέλος, η αναφορά στα ονόματα των πεσόντων Εβραίων ανταρτών  είναι η δέουσα απόδοση τιμής σε όσους επέλεξαν τον ένδοξο θάνατο του πολεμιστή ραντίζοντας με το αίμα τους τις στάχτες χιλιάδων ομοθρήσκων τους που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί.

Δείτε την Ψηφιακή Παρουσίαση

• Δακτυλογραφημένο δελτίο τύπου και μοναδικό σωζόμενο έντυπο της «Εθνικής Οργάνωσης Εβραίων» (ΕΟΕ), 1943. Η οργάνωση συγκροτήθηκε από νεαρούς Εβραίους της Αθήνας, κυρίως φοιτητές, με σκοπό την αγωνιστική κινητοποίηση των Εβραίων και τη συσπείρωσή τους γύρω από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) (Συλλογή ΑΣΚΙ).

• Δακτυλογραφημένο δελτίο τύπου και μοναδικό σωζόμενο έντυπο της «Εθνικής Οργάνωσης Εβραίων» (ΕΟΕ), 1943. Η οργάνωση συγκροτήθηκε από νεαρούς Εβραίους της Αθήνας, κυρίως φοιτητές, με σκοπό την αγωνιστική κινητοποίηση των Εβραίων και τη συσπείρωσή τους γύρω από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) (Συλλογή ΑΣΚΙ).

• Δακτυλογραφημένο δελτίο τύπου και μοναδικό σωζόμενο έντυπο της «Εθνικής Οργάνωσης Εβραίων» (ΕΟΕ), 1943. Η οργάνωση συγκροτήθηκε από νεαρούς Εβραίους της Αθήνας, κυρίως φοιτητές, με σκοπό την αγωνιστική κινητοποίηση των Εβραίων και τη συσπείρωσή τους γύρω από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) (Συλλογή ΑΣΚΙ).

• Αντάρτες της Ι Μεραρχίας Θεσσαλίας του ΕΛΑΣ. Όρθιοι από δεξιά οι Βολιώτες Αλβέρτος Αμών και Πέπος Κοέν (Φωτ. Αρχείο ΕΜΕ).

• Σεπτέμβριος 1944. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, Δαβίδ Μπρούδο και Λούι Κοέν, ποζάρουν μπροστά από ένα καταρριμμένο γερμανικό αεροσκάφος στον κάμπο της Λοκρίδας, σε μια από τις πιο συμβολικές φωτογραφίες της εποχής (Συλλογή ΕΜΕ).

• Οκτώβριος 1944. Αντάρτες του 2ου Συντάγματος Παρνασσίδας του ΕΛΑΣ. εισέρχονται στην Θήβα. Από αριστερά: Λουί Κοέν, Γιώργος Κατσιγιάννης («Μόρνος»), Νίκος Δημητρίου και ο Δαβίδ Μπρούδο με την χαρακτηριστική γερμανική στολή και το πηλίκιο-λάφυρο (Φωτ. Αρχείο ΕΜΕ).

Επιστροφή στις Ψηφιακές Εκθέσεις

Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση

ΜΩΥΣ ΓΙΟΥΣΟΥΡΟΥΜ

            Ο Μωύς Γιουσουρούμ ανήκε σε μια ιστορική ελληνοεβραϊκή οικογένεια. Ο παππούς του, Μποχώρ, ήρθε από τη Σμύρνη στην Αθήνα το 1860 και άνοιξε...

Η αντίσταση των Εβραίων στην κατεχόμενη Ευρώπη

Η διαδεδομένη αντίληψη πως οι εβραϊκοί πληθυσμοί της Ευρώπης οδηγήθηκαν σαν «πρόβατα επί σφαγή» στα στρατόπεδα εξόντωσης είναι ένας από τους μύθους της σύγχρονης...

Η Ελληνική Αντίσταση και οι Εβραίοι 1941-1944

Υπολογίζεται πως περίπου 650 άνδρες και γυναίκες από όλες σχεδόν τις κοινότητες της χώρας εντάχθηκαν σε διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις ή έγιναν αντάρτες για να...

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΟΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ

Από την Θεσσαλονίκη των 55.250 ψυχών, περίπου 400 βρέθηκαν στην ανταρτοκρατούμενη Ελλάδα. Εκτός από όσους βρίσκονταν ήδη σε άλλες περιοχές, μερικές δεκάδες εγκατέλειψαν ομαδικά...

ΑΝΤΑΡΤΟΜΑΝΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Περισσότεροι από 100 Λαρισαίοι, Βολιώτες, Τρικαλινοί και Καρδιτσιώτες δραστηριοποιήθηκαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η Λουίζα Νεγρίν συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Ιταλούς σε συλλαλητήριο στη Λάρισα τον...

ΕΒΡΑΙΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

Στη Στερεά χτυπούσε η καρδιά της «Ελεύθερης Ελλάδας». Εκεί βρισκόταν το Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, πέντε συντάγματα ανταρτών και ένα τεράστιο οργανωτικό δίκτυο. Σε διάστημα...

MAXHTEΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ

Στην Ήπειρο, η γερμανική πίεση, η δυσκολία του εδάφους και η συνοχή των κοινοτήτων είχαν σαν αποτέλεσμα ελάχιστοι Γιαννιώτες και Αρτινοί να βρεθούν έξω...

ΣΤΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ

Εξίσου ισχυρές με τις σφαίρες, ήταν οι λέξεις της Αντίστασης. Χιλιάδες προκηρύξεις και εκατοντάδες έντυπα κυκλοφορούσαν παράνομα σε χωριά και κατεχόμενες πόλεις. Η αυστηρή...

ΟΙ ΜΠΟΥΡΛΟΤΙΕΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ

Στην περιοχή του Ολύμπου δρούσε η επίλεκτη Διλοχία Μηχανικού της Ι Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Αντώνη Αγγελούλη («Βρατσάνο»). Στους 250 αντάρτες...

ΔΑΝΕΛΟΣ ΑΛΧΑΝΑΤΗΣ

          Ο Δανέλος Αλχανάτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1922. Τελείωσε το ιστορικό Θ’ Γυμνάσιο Αρρένων στην πλατεία Κουμουνδούρου και εισήχθη...

ΣΑΡΑ ΓΕΣΟΥΑ

Γεννημένη στην «οβριακή» της Χαλκίδας το 1927, η Σάρα (ή Σαρίκα) Γεοσούα ανήκει στις εμβληματικές φυσιογνωμίες της Αντίστασης. Ο πόλεμος τη βρήκε μαθήτρια στη...

ΖΑΚ ΚΩΣΤΗΣ

Η αντιστασιακή δράση του Ζακ Κωστή αγγίζει τα όρια του μυθιστορήματος. Γεννημένος στην Χαλκίδα το 1912 από τους Μοσών και Χανά Κωστή, με σπουδές...

ΑΛΛΕΓΡΑ ΦΕΛΟΥΣ

          Η πιο «πολιτική» μορφή των αντιστασιακών Εβραίων, γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1916 στα Τρίκαλα. Ήταν η δεύτερη κόρη του Δαβίδ Φελούς και της...

ΙΩΣΗΦ ΝΙΣΣΗΜ

            Ο Ιωσήφ Νισσήμ είδε το πρώτο φως στην οδό Σαρανταπόρου στην Θεσσαλονίκη, στις 22 Φεβρουαρίου 1919. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του...

Συντελεστές Έκθεσης

Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά τους παρακάτω φορείς και ιδρύματα για την ευγενική παραχώρηση αρχειακού, φωτογραφικού και οπτικοακουστικού υλικού: Αρχεία Σύγχρονης...