H Ελλάδα αποτέλεσε την πύλη από όπου ο εβραϊσμός πέρασε στον ευρωπαϊκό χώρο, πολύ πριν τη Διασπορά του 71 μ.Χ. Ο εβραϊκός πληθυσμός της απαρτίζεται κυρίως από ελληνόφωνους και ισπανόφωνους Εβραίους.
Οι ελληνόφωνοι, ονομαζόμενοι Ρωμανιώτες, έχουν μια συνεχή παρουσία στον ελλαδικό χώρο, ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια (3ος αιώνας π.Χ.), όπως βεβαιώνουν αρχαιολογικά και ιστορικά τεκμήρια.
Στα πρώτα χρόνια της Οθωμανοκρατίας, στα τέλη του 15ου αιώνα, επί Βαγιαζήτ Β΄, έφτασε το δεύτερο μεγάλο κύμα εβραϊκού πληθυσμού. Επρόκειτο για τους διωγμένους από την Ιβηρική χερσόνησο ισπανόφωνους Εβραίους, τους λεγόμενους Σεφαραδίτες, που κατέφυγαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εγκαταστάθηκαν μαζικά σε νευραλγικά εμπορικά κέντρα του βορειο-ελλαδικού και αιγαιακού χώρου, όπως στη Θεσσαλονίκη, στην Καβάλα, στη Ρόδο κ.α., όπου μεταφύτευσαν τη λαϊκή τους παράδοση, τη γλώσσα, την τεχνογνωσία και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, όπως το εμπόριο, τη βιοτεχνία, λ.χ. υφαντουργία, τυπογραφία, τη χρηματο-οικονομία. Τόσο οι Ρωμανιώτες όσο και οι νεοφερμένοι Σεφαραδίτες θεωρούνταν, όπως όλοι οι αλλόδοξοι υπήκοοι του Σουλτάνου, djimmi, με συγκεκριμένες υποχρεώσεις αλλά και ενδοκοινοτικές ελευθερίες, όπως αυτή της άσκησης της λατρείας.
Μέχρι το 1940, οι περίπου 80.000 Εβραίοι του ελληνικού κράτους ζούσαν ως ελεύθεροι και ισότιμοι πολίτες, με ζωντανή και την εβραϊκή τους συνείδηση. Διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πνευματική ζωή του τόπου, ενώ σε κάθε ανάγκη υπερασπίστηκαν με πατριωτισμό την Ελλάδα. Η μοιραία ώρα ήρθε με τη ναζιστική κατοχή. Παρά τις προσπάθειες του κλήρου, της επίσημης πολιτείας, της Αντίστασης και του απλού λαού, η «Τελική Λύση» μεταφράστηκε σε ποσοστό 87% των Εβραίων της Ελλάδας δολοφονημένο στα στρατόπεδα εξόντωσης, σε κοινότητες όπως η Πρέβεζα και οι Σέρρες που έσβησαν ολοκληρωτικά, σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα που άλλαξαν για πάντα.
Από τους 10.000 επιζώντες του Ολοκαυτώματος σήμερα στην Ελλάδα ζουν περίπου 5.000 Εβραίοι, οργανωμένοι σε εννέα κοινότητες, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στη Λάρισα, που είναι οι μεγαλύτερες και καλύτερα οργανωμένες, και στα Ιωάννινα, στον Βόλο, στα Τρίκαλα, στη Χαλκίδα, στην Κέρκυρα και στη Ρόδο, με λιγότερα από 100 μέλη η καθεμία.
Δείτε την Ψηφιακή Παρουσίαση
