«Η Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων – Διαδρομή στο Χρόνο»
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ – οι ρωμανιώτες εβραίοι
Οι Εβραίοι που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο από τα ελληνιστικά χρόνια (3ος αιώνας π.Χ.) ονομάστηκαν επί Βυζαντίου «Ρωμανιώτες» και αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του εβραϊκού στοιχείου στην περιοχή μέχρι τον 15ο αιώνα. Από την πρώτη στιγμή υιοθέτησαν την ελληνική γλώσσα, εμπνεύστηκαν από τον τοπικό λαϊκό πολιτισμό και τις παραδόσεις και, συνδυάζοντάς τα γόνιμα με τα δικά τους ήθη και έθιμα, δημιούργησαν τη μοναδική ελληνο-εβραϊκή παράδοση. Διατήρησαν τη θρησκευτική τους ταυτότητα, όπως φαίνεται από τις συναγωγές που οικοδόμησαν και την επιβίωση της εβραϊκής ως λατρευτικής γλώσσας. Οι Ρωμανιώτες Εβραίοι ακολουθούσαν ένα ξεχωριστό λατρευτικό τυπικό, το οποίο περιλαμβάνεται με παραλλαγές στο Μαχζόρ Ρομάνια, το βασικό ρωμανιώτικο προσευχολόγιο, στο Μαχζόρ Καστοριά, στο Μαχζόρ Κάντια και στο Μαχζόρ Κέρκυρα. Οι σχέσεις τους με τους ντόπιους ήταν γενικώς αρμονικές και δεν μαρτυρήθηκαν πράξεις αντιεβραϊσμού, παρά μόνο ως μεμονωμένες εξάρσεις θρησκευτικού συναισθήματος.
Με την άφιξη των Σεφαραδιτών στα τέλη του 15ου αιώνα η κατάσταση διαφοροποιήθηκε. Οι περισσότερες ρωμανιώτικες εβραϊκές κοινότητες, με εξαίρεση κυρίως της Ηπείρου, της Πελοποννήσου και της Κρήτης, αποδυναμωμένες αριθμητικά λόγω μετακινήσεων πληθυσμών, απορροφήθηκαν πολιτιστικά από τους Σεφαραδίτες, των οποίων η παράδοση υπερίσχυσε. Οι βασικές διαφορές από τους Ρωμανιώτες εντοπίζονται στη γλώσσα, στο ένδυμα, στις διατροφικές συνήθειες, καθώς και στο λατρευτικό τυπικό. Πάντως, ο ρωμανιώτικος εβραϊσμός πλειοψηφούσε σταθερά μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε πόλεις, όπως η Άρτα, η Πρέβεζα, η Πάτρα, τα Τρίκαλα, ο Βόλος, η Χαλκίδα, τα Χανιά.
Το αδιαμφισβήτητο κέντρο του ρωμανιώτικου εβραϊσμού υπήρξαν τα Ιωάννινα. Επικρατεί η άποψη ότι υπήρχε μια επιγραφή πριν από το 1800, στην οποία θα γίνονταν νύξεις για την ύπαρξη συναγωγής ήδη από τον 9ο αιώνα, σχεδόν ταυτόχρονα με τη δημιουργία ομώνυμης πόλης στη θέση των σημερινών Ιωαννίνων. Ενώ στη γύρω παραθαλάσσια περιοχή, στη Νικόπολη, στο Άκτιο, στην Άρτα, Εβραίοι κατοικούν ήδη από την ύστερη αρχαιότητα, σαφή ιστορική αναφορά για την εβραϊκού πληθυσμού στην πόλη των Ιωαννίνων έχουμε μόλις κατά τον 14ο αιώνα, επί Ανδρονίκου Β΄ του Παλαιολόγου. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ορίζει μία περίοδο δύσκολη για τον εβραϊκό πληθυσμό των Ιωαννίνων, λόγω τόσο των επιδρομών ξένων λαών όσο και των εσωτερικών αυτοκρατορικών και διοικητικών ανακατατάξεων, οι οποίες συχνά σήμαιναν αλλαγή στάσης απέναντι στους Εβραίους.
Επί Οθωμανικής κυριαρχίας, οι Εβραίοι αντιμετωπίστηκαν με μετριοπάθεια: τους επιτρεπόταν η ελεύθερη άσκηση της λατρείας τους, τους δόθηκαν ιδιαίτερα εμπορικά και επαγγελματικά προνόμια, είχαν αυτόνομη ενδοκοινοτική οργάνωση. Κατά τον 16ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στα Γιάννενα και Σεφαραδίτες Εβραίοι, οι οποίοι όμως απορροφήθηκαν από το ντόπιο ρωμανιώτικο στοιχείο. Παράλληλα έφτασαν και ομόθρησκοί τους από την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία. Ο εβραϊκός πληθυσμός κατοικούσε σε ιδιαίτερη συνοικία εντός των τειχών, όχι «γκετοποιημένος» αλλά συγκεντρωμένος, όπως όλες οι διαφορετικές θρησκευτικές κοινότητες των οθωμανικών αστικών κέντρων. Μετά το 1611 η συνοικία μέσα στο Κάστρο, στην περιοχή που βρίσκεται ακόμη και σήμερα η Παλιά Συναγωγή, μεγάλωσε σημαντικά.
Η συναγωγή αποτελεί το κέντρο της εβραϊκής κοινότητας και χώρο ομαδικής προσευχής και μελέτης. Η συναγωγική αρχιτεκτονική υπακούει σε θρησκευτικούς κανόνες (αλαχότ) και κρατικούς...
Οι ραβίνοι, εκτός από θρησκευτικοί αρχηγοί, ήταν και διοικητικοί αρχηγοί κάθε κοινότητας. Επέλυαν εσωτερικά προβλήματα, εκπροσωπούσαν την κοινότητα προς στις τοπικές αρχές, απαντούσαν στα...
Η Πεντάτευχος, το ιερό βιβλίο του ιουδαϊσμού, ονομάζεται Σέφερ Τορά ή Κύλινδρος του Νόμου (πρόκειται για χειρόγραφο γραμμένο σε περγαμηνή). Σύμφωνα με τις αρχαίες...
Σσαμπάτ
Από τις βασικότερες υπαγορεύσεις του ιουδαϊσμού είναι η τήρηση της αργίας του Σσαμπάτ, μέρας αφιερωμένης στην προσευχή και στη μελέτη του Νόμου και αποχής...
Η εβραϊκή ταυτότητα διατηρείται μέσα από ιδιαίτερα έθιμα για τους τρεις βασικούς σταθμούς της ζωής των μελών της κοινότητας, τον γάμο, τη γέννηση και...
Οι εβραϊκοί πληθυσμοί της Διασποράς δεν είχαν ενιαία, ομοιόμορφη ενδυμασία, η οποία να λειτουργεί αναγνωριστικά ή ταυτιστικά. Σε κάθε τόπο η ενδυμασία τους διαμορφωνόταν...
Οι Εβραίοι των Ιωαννίνων από την πρώτη στιγμή της εγκατάστασής τους στην πόλη άσκησαν διάφορα επαγγέλματα, κυρίως όμως αυτά που εξυπηρετούσαν αστικές ανάγκες και...
Ενώ η εβραϊκή γλώσσα διατηρήθηκε ως γλώσσα της λατρείας και συνεκτικό στοιχείο του διασπορικού εβραϊσμού, οι κατά τόπους κοινότητες υιοθέτησαν τη γλώσσα του τόπου...
H ρωμανιώτικη κοινότητα των Ιωαννίνων, όπως όλες οι εβραϊκές κοινότητες, είχε σφιχτή εσωτερική οργάνωση, που διασφάλιζε την ευρυθμία της, ιδίως επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Θρησκευτικός...
Οι Ρωμανιώτες Εβραίοι των Ιωαννίνων μέχρι το 1944 κατοικούσαν τόσο στην εβραϊκή συνοικία μέσα στο Κάστρο, όσο και εκτός Κάστρου, με αποτέλεσμα μεταξύ τους...
Η συμμετοχή των Ρωμανιωτών στην καλλιτεχνική ζωή των Ιωαννίνων, και γενικότερα της Ελλάδας, ήταν σημαντική σε όλους τους τομείς. Η θεατρική παραγωγή των Ρωμανιωτών...
Ήτανε Εβραίος κι Έλληνας συνάμα…
Πρώτος Εβραίος ποιητής στην ελληνική γλώσσα…
Χρήστος Χρηστοβασίλης
Ο Ιωσήφ Ηλίας Καπούλιας, γνωστός ως Γιοσέφ Ελιγιά, γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1901....
Στην πορεία της πνευματικής του εξέλιξης η κοσμοθεωρία του μετατοπίστηκε το 1922 από την ενασχόλησή του με θέματα εβραϊσμού στην ενεργό ανάμειξή του σε...
Η εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων στις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχε περίπου 3.000 μέλη. Η αδρή συμπεριφορά των ορεσίβιων κατοίκων της Ηπείρου χαρακτήριζε...
Ενώ η εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων προσπαθούσε να ισορροπήσει σε μια εποχή έντονων κοινωνικών αλλαγών, παράλληλη πορεία, μέσα από παρόμοιες αντιθέσεις και προβλήματα, ακολουθούσε...
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να σας παρέχει την καλύτερη δυνατή εμπειρία χρήστη. Οι πληροφορίες των cookies αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας και εκτελούν λειτουργίες όπως η αναγνώρισή σας όταν επιστρέφετε στην ιστοσελίδα μας και βοηθώντας την ομάδα μας να καταλάβει ποιες ενότητες της ιστοσελίδα θεωρείτε πιο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες.
Μπορείτε να προσαρμόσετε όλες τις ρυθμίσεις των cookies μεταβαίνοντας στις καρτέλες στην αριστερή πλευρά.
Απολύτως απαραίτητα Cookies
Τα απολύτως απαραίτητα Cookies θα πρέπει να είναι ενεργοποιημένα ανά πάσα στιγμή, ώστε να μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας.
Εάν απενεργοποιήσετε αυτό το cookie, δεν θα μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που επισκέπτεστε αυτή την ιστοσελίδα, θα χρειαστεί να ενεργοποιήσετε ή να απενεργοποιήσετε ξανά τα cookies.
Cookies τρίτων
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί το Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων πληροφοριών, όπως ο αριθμός των επισκεπτών στην ιστοσελίδα και οι πιο δημοφιλείς σελίδες.
Η διατήρηση αυτού του cookie μας βοηθά να βελτιώσουμε την ιστοσελίδα μας.
Για να μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας, ενεργοποιήστε πρώτα τα αυστηρώς απαραίτητα cookies!
Όροι Χρήσης Cookies
Ενημερωθείτε αναλυτικά για την χρήση cookies που χρησιμοποιεί η ιστοσελίδα μας εδώ