Υπολογίζεται πως περίπου 650 άνδρες και γυναίκες από όλες σχεδόν τις κοινότητες της χώρας εντάχθηκαν σε διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις ή έγιναν αντάρτες για να αποφύγουν τη μέγγενη των Ναζί. Η συντριπτική πλειοψηφία εντάχθηκε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και το ένοπλο τμήμα του, τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ).
Οι πρώτοι αντάρτες εμφανίστηκαν εκεί που χτύπησε πρώτα η ναζιστική λαίλαπα. Από τα τέλη του 1942 έως τον Μάιο του 1943, 250 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης διέφυγαν στα βουνά της Μακεδονίας ακολουθώντας τον ΕΛΑΣ. Η δεύτερη φάση ξεκινά με την ιταλική συνθηκολόγηση (8 Σεπτεμβρίου 1943) και την ανάληψη του ελέγχου όλης της χώρας από τους Γερμανούς. Στις αρχές Οκτωβρίου του 1943, εκατοντάδες Εβραίοι των κοινοτήτων Χαλκίδας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Βόλου, Λάρισας, Αγρινίου και Πάτρας εγκαταστάθηκαν με την προστασία του ΕΑΜ στα κοντινότερα βουνά, ενώ από την Αθήνα, περίπου 1.000 άτομα κατέφυγαν στην ορεινή Στερεά. Στην Ήπειρο, ελάχιστοι νεαροί διέφυγαν από τα Ιωάννινα για να ενωθούν με τους αντάρτες, ενώ κάποιοι Αρτινοί εντάχθηκαν στο Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ) του Ναπολέοντα Ζέρβα.
«Όσοι δεν πήραν τα όπλα, δούλευαν δίπλα στους χωρικούς σαν σύνδεσμοι, στις βοηθητικές υπηρεσίες. Οι πιο εγγράμματοι ανέλαβαν τις γραφικές υπηρεσίες, τον ανεφοδιασμό, τη συγκέντρωση τροφίμων. Οι τεχνίτες δούλευαν στα συνεργεία για την κατασκευή ρούχων, πηλικίων και αρβυλών. Οι γυναίκες έραβαν, έπλεκαν κάλτσες και σκούφους για τη «φανέλλα του αντάρτη» και οι νέες κοπέλες, σαν πιο μορφωμένες, ανέλαβαν τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και τις θεατρικές παραστάσεις» (Ιωσήφ Μάτσας). Χάρη στη μόρφωσή τους, πολλοί διακρίθηκαν ως γιατροί, υπεύθυνοι επιμελητείας και επιτελικοί.
Συνολικά 91 Εβραίοι σκοτώθηκαν ή εκτελέστηκαν ως μέλη της Αντίστασης. «Όλοι πέσανε πολεμώντας μέχρι την τελευταία σφαίρα, μέτωπο με μέτωπο με τον εχθρό, χωρίς να λιποψυχήσουν» (Ισαάκ Μωυσής). Η υπόμνησή των ονομάτων τους είναι η δέουσα τιμή σε όσους επέλεξαν τον ένδοξο θάνατο του πολεμιστή ραντίζοντας με το αίμα τους τις στάχτες χιλιάδων ομοθρήσκων τους που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί. Η άγνωστη και συναρπαστική ιστορία τους είναι ένα αιώνιο μήνυμα αγώνα και θάρρους. Η άλλη όψη του Ολοκαυτώματος.
Δείτε την Ψηφιακή Παρουσίαση
