Δράσεις για το μέλλον: Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα και την κοινωνική δικαιοσύνη» (Αθήνα, 9-12 Ιουλίου 2017)
Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος (ΕΜΕ), σε συνεργασία με το ίδρυμα The Olga Lengyel Institute for Holocaust Studies and Human Rights (TOLI), πραγματοποίησε τριήμερο σεμινάριο για εκπαιδευτικούς με θέμα «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα και την Κοινωνική Δικαιοσύνη» στην Αθήνα, 10-12 Ιουλίου 2017. Κατά την εναρκτήρια δεξίωση, το απόγευμα της 9ης Ιουλίου, οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να γνωριστούν μεταξύ τους, καθώς και με τους εκπροσώπους του ιδρύματος TOLI, του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, καθώς και του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος. Οι παρευρισκόμενοι είχαν επίσης την ευκαιρία να ακούσουν σύντομους χαιρετισμούς και ομιλίες από τον κ. Γεώργιο Καλαντζή, Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, που τόνισε τη σημασία ανάλογων πρωτοβουλιών στους δυσμενείς καιρούς που ζούμε, τον κ. Σαμουήλ (Μάκη) Μάτσα, πρόεδρο του ΕΜΕ, που εξήρε το εκπαιδευτικό έργο του ΕΜΕ και τη σημασία συνεργασιών σε διεθνές επίπεδο, και τη διευθύντρια του ΕΜΕ κα Ζανέτ Μπαττίνου, που ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στην επιτυχή διοργάνωση του σεμιναρίου και ευχήθηκε καλή επιτυχία στις εργασίες του σεμιναρίου. Τον λόγο πήρε επίσης ο κ. David Feld, πρόεδρος του ιδρύματος TOLI, ο οποίος ευχαρίστησε τους εκπαιδευτικούς που θα μεταφέρουν τα διδάγματα του σεμιναρίου στα νέα παιδιά, ενώ μίλησε με συντομία και για την Olga Lengyel, Εβραία από την Ουγγαρία που επέζησε του Άουσβιτς και αφιέρωσε τη ζωή της στην ενημέρωση του κόσμου για το τι συνέβη κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος και τη σχέση του με τη σημερινή εποχή. Η Lengyel είναι συγγραφέας ενός βιβλίου με τίτλο Πέντε καμινάδες (Five Chimneys), που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης του Γουίλιαμ Στάιρον (William Styron) για τη συγγραφή του βιβλίου Η επιλογή της Σόφη (Sophie’s Choice) και της ομώνυμης βραβευμένης ταινίας. Το ίδρυμα TOLI δημιουργήθηκε για να συνεχίσει το έργο της Lengyel. Ο κ. Mark Berez, διευθυντής του TOLI, ευχαρίστησε το Υπουργείο Παιδείας και το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος για την άριστη συνεργασία. Η κα Oana Nestian Sandu, project manager του προγράμματος, εξήγησε πως το TOLI εργάζεται ήδη στην κατεύθυνση δημιουργίας ενός πανευρωπαϊκού δικτύου εκπαιδευτικών που ενδιαφέρονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και το Ολοκαύτωμα, στο οποίο θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν και εκπαιδευτικοί από την Ελλάδα.
Η πρώτη ημέρα του σεμιναρίου, τις εργασίες του οποίου χαιρέτησε ο Αμερικανός πρέσβης κ. Geoffrey Pyatt, περιλάμβανε μια λεπτομερή παρουσίαση του προγράμματος και των στόχων του από την κα Oana Nestian Sandu, καθώς και ένα εργαστήριο, που διηύθυνε η ίδια, πάνω στο ζήτημα της ταυτότητας και των στερεοτύπων που συχνά διαμορφώνονται γύρω από αυτή και τα οποία μας εμποδίζουν να προσεγγίσουμε ουσιαστικά τον άλλον και τις ανάγκες του. Στη διάρκεια των δύο πρώτων συνεδριών, που επιμελήθηκε η κα Nestian Sandu, οι εκπαιδευτικοί είχαν τη δυνατότητα να διατυπώσουν τις προσδοκίες και τα αιτήματά τους. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί εξέφρασαν την ανάγκη να λάβουν συγκεκριμένες πρακτικές κατευθύνσεις διδασκαλίας και προετοιμασίας επισκέψεων σε σχετικούς τόπους μνήμης. Ακόμα, διατύπωσαν την επιθυμία να δημιουργηθούν δίκτυα ανταλλαγών μεταξύ τους τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η πρώτη ημέρα περιλάμβανε ακόμη εκτενείς ομιλίες πάνω στην ιστορία των Ελλήνων Εβραίων από την αρχαιότητα ως τους νεότερους χρόνους, από την ιστορικό κα Δάφνη Λάππα, και για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα από τον ιστορικό κ. Φίλιππο Κάραμποτ. Η κα Λάππα παρουσίασε τις βασικές χωροχρονικές διαδρομές των Εβραίων που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο και αλληλεπέδρασαν με τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες που ζούσαν σε αυτόν. Ο κ. Κάραμποτ συνομίλησε με ορισμένα στερεοτυπικά αφηγήματα, όπως λ.χ. το αφήγημα σύμφωνα με το οποίο οι Εβραίοι “οδηγήθηκαν ως πρόβατα στη σφαγή” και έδωσε έμφαση στη μελέτη των επιλογών που μπόρεσε να κάνει το ίδιο το ιστορικό υποκείμενο, εν προκειμένω οι Έλληνες Εβραίοι στη διάρκεια της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος. Η πρώτη μέρα εργασιών του σεμιναρίου έκλεισε με μια λεπτομερή ξενάγηση στις δύο συναγωγές της Αθήνας από τον ραββίνο Γκαμπριέλ Νεγρίν, με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν και να λύσουν έτσι πολλές απορίες τους γύρω από την εβραϊκή θρησκεία.
Την επόμενη ημέρα οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν δύο αναλυτικές ομιλίες από τον κ. Radu Ioanid, Διευθυντή των International Archival Programs του U.S. Holocaust Museum. Ο κ. Ioanid παρουσίασε ένα μέρος του έργου του U.S. Holocaust Museum, δίνοντας έμφαση στα ερευνητικά προγράμματά του, τη βιβλιοθήκη και τις υποτροφίες που χορηγούνται για ερευνητικούς σκοπούς, ενθαρρύνοντας τους εκπαιδευτικούς να απευθυνθούν στο μουσείο, εφόσον πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας πλούσιο εποπτικό υλικό, όπως λ.χ. προπαγανδιστικές εκδόσεις για παιδιά, μίλησε για τη ναζιστική προπαγάνδα. Όπως επεσήμανε, η προπαγάνδα του ναζιστικού καθεστώτος απευθυνόταν, με έναν απλοϊκό τρόπο, πρωτίστως στο συναίσθημα του ευρύ κοινού και ιστορικά είχε τη μεγαλύτερη απήχηση στην περιφέρεια, όπου ζούσαν και οι περισσότερες μειονότητες. Στη δεύτερη ομιλία του, με θέμα τους εθνικούς μύθους που σχετίζονται με το Ολοκαύτωμα, τόνισε πως είναι σημαντικό να εξετάζουμε το εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έλαβε χώρα η γενοκτονία, όπως λ.χ. τον βαθμό τοπικής συνεργασίας κάθε χώρας.
Ιδιαίτερη στιγμή αποτέλεσε η κατάθεση ψυχής των επιζώντων κου Ισαάκ Μιζάν από την Άρτα και κας Assia Raberman από την Πολωνία, που συγκλόνισαν με τις προσωπικές τους ιστορίες όλους τους παρευρισκόμενους. Ο κ. Μιζάν μίλησε για τα παιδικά του χρόνια στην Άρτα και τον εκτοπισμό του, μαζί με την οικογένειά του, στο Άουσβιτς. Η κα Raberman μίλησε για τη σκληρή εμπειρία που είχε ως κρυμμένο παιδί, που έχασε τους γονείς του, στη διάρκεια της Κατοχής στην Πολωνία. Η ημέρα ολοκληρώθηκε με εκτενή ξενάγηση στο ΕΜΕ από τη διευθύντριά του κα Ζανέτ Μπαττίνου και δείπνο στο εστιατόριο Gostijo, όπου οι εκπαιδευτικοί γεύτηκαν αυθεντικές σεφαραδίτικες γεύσεις και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν σε χαλαρό κλίμα μεταξύ τους.
Η τρίτη και τελευταία ημέρα εργασιών του σεμιναρίου ξεκίνησε με ένα εργαστήριο πάνω στη χρήση μαρτυριών στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος από την ιστορικό κα Ελένη Μπεζέ. Οι εκπαιδευτικοί, αφού άκουσαν μία σύντομη εισήγηση πάνω στην περίπτωση των Κρυμμένων Παιδιών, που εν μέρει βασίστηκε σε θεματικούς άξονες που προτείνει το U.S. Holocaust Museum, δούλεψαν σε μικρές ομάδες πάνω σε γραπτές μαρτυρίες Εβραιόπουλων που στη διάρκεια της Κατοχής βρήκαν καταφύγιο στην Αθήνα. Σκοπός της ομαδικής εργασίας ήταν η οργάνωση μιας σχετικής διδακτικής ενότητας, που θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή και για μια εκτενέστερη εργασία με θέμα τα Κρυμμένα Παιδιά.
Ακολούθησε ένα εργαστήρι από την κα Nestian Sandu με θέμα τη διδασκαλία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στο πρακτικό σκέλος του εργαστηρίου, οι εκπαιδευτικοί δούλεψαν σε ομάδες πάνω σε συγκεκριμένα δικαιώματα, όπως π.χ. το δικαίωμα στην εκπαίδευση, και μίλησαν για το τι ίσχυε στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, ποιες οι παραβιάσεις του συγκεκριμένου δικαιώματος τότε, και αντίστοιχα τι ισχύει σήμερα. Οι εργασίες του τριήμερου σεμιναρίου έκλεισαν με το «πλάνο δράσης». Οι εκπαιδευτικοί δούλεψαν ομαδικά με άτομα της επιλογής τους και παρουσίασαν ελεύθερα τις ιδέες τους για μελλοντικές εκπαιδευτικές δράσεις. Ακολούθησε η αξιολόγηση από τους συμμετέχοντες του σεμιναρίου, οι οποίοι αφού συμπλήρωσαν τα σχετικά ερωτηματολόγια, μοιράστηκαν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Οι εκπαιδευτικοί που έλαβαν μέρος στο σεμινάριο έγιναν μέλη του Δικτύου Εκπαιδευτικών του Ολοκαυτώματος (Holocaust Educators Network), κάτι που τους επιτρέπει να μείνουν σε επαφή μεταξύ τους και να αποκομίσουν υλικό και στρατηγικές που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν στη διδασκαλία τους. Η εποικοδομητική για όλους τους συμμετέχοντες, κατά κοινή ομολογία, εμπειρία ολοκληρώθηκε με αποχαιρετιστήριο δείπνο στο εστιατόριο «Παλιά Αθήνα» στην περιοχή της Πλάκας.
